Ζωή χωρίς συνείδηση

Ύπαρξη χωρίς παρελθόν και μέλλον είναι δυνατό να φτιάξει μια δρώσα μνήμη χωρίς ανάμνηση της απόκτησής της, απλά ξέρει.

Κάτι που μοιάζει με την αυθόρμητη αποφυγή της φωτιάς ή της ισχυρής λάμψης.
Δεν γνωρίζουμε πότε ξεκίνησε αυτή η μνήμη αλλά μια χαρά τη χρησιμοποιούμε.
Κάπως έτσι φτάνουμε η δράση να είναι και δικαιολόγηση, να είναι και απόδειξη χωρίς να διαμορφώνει μια βάση θεωρητικών αποδείξεων που έτσι κι αλλιώς είναι αξιωματική.
Ένας υπερτροφικός εγκέφαλος δεν είναι σίγουρο ότι επιβιώνει μέσα στα πράγματα.
Αυτό συμβαίνει γιατί τα πράγματα δεν ακολουθούν την ελλειπτική ορθολογική πορεία που ο εγκεφαλικός αξιωματικός τρόπος έχει αποδεχτεί σαν αληθινή.
Η ανθρωπότητα δεν επέζησε λόγω ορθολογισμού αλλά λόγω της αυθόρμητης επιλογής, μέσα από άπειρες δοκιμές και δοκιμασίες, κάτι που εξακολουθεί να κάνει σε μεγάλο βαθμό ακόμα και σήμερα στη καθημερινότητά της.
Γι αυτό πρέπει να γεμίζουμε εμπειρίες ώστε να ευνοούμε τη δημιουργία της δρώσας μνήμης που δεν χρειάζεται τη βιβλιοθήκη του Βατικανού ούτε τα μικροτσίπ της Microsoft για να αντιμετωπίσει τα χωροχρονικά γεγονότα που συναντά.
Υποθέτω πως έτσι ο εγκέφαλός μας θα αξιοποιήσει περισσότερο από το 10 τοις εκατό που αξιοποιεί σήμερα με μεγάλο κόπο και τεράστια παθητική μνήμη ώστε μετά τα εικοσιπέντε ένας μαθηματικός να είναι τελειωμένος από άποψη έρευνας.
Φανταστείτε παιδιά να περπατάνε σε χώρους και να βλέπουν, να ακούνε, να μυρίζουν, να γεύονται, να ακουμπάνε και παιδιά καθηλωμένα στα θρανία να ακούνε την αυθεντία να αναλύει και αυτά να κρατούν σημειώσεις για να απαντήσουν σε ερωτήματα που ήδη υπάρχουν στις σημειώσεις.
Αριστεύει λοιπόν η παθητική μνήμη και η επιμελής στάση.
Έλα να ζήσεις μετά στην πραγματικότητα με αυτά τα δεδομένα.
Και όμως αυτά ζητάμε κυρίαρχα από τα παιδιά μας όπως ζητάμε το τυπικό άριστα από κάποιον καθηγητή που μπορεί να εκτελέσει τη δρώσα μνήμη του παιδιού μας για πάντα.
Απαντήστε μου με ειλικρίνεια, ποιός δάσκαλος έμεινε μέσα μας και τον κουβαλάμε μαζί μας;
α) ο άκαμπτος φορέας της γνώσης του ορθού λόγου;
β) ο ζωντανός καθημερινός δρων άνθρωπος με τις ανασφάλειες, τα προβλήματα και την τόλμη να παίρνει αυθόρμητα αποφάσεις;
Δεν χρειάζεται να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Ο γοτθικός τρόπος μας επιβάλλεται στην αρχή, μας εντυπωσιάζει, μας δημιουργεί δέος αλλά κάθε πραγματικός άνθρωπος ή ασφυκτιά και απομακρύνεται ή αφομοιώνεται, αποστειρώνεται και τελικά απολιθώνεται στην μαθηματική τελειότητα των τούβλων της δομής.
Το να προσπαθούμε να εντάξουμε τον άνθρωπο στο πλαίσιο του ορθού λόγου μοιάζει με προσπάθεια δημιουργίας μιας εξίσωσης που να εκφράζει τη ζωή ή για άλλους μια εξίσωση που να εκφράζει το θεό.
Αν νιώθουμε έτσι τότε μην ξεχνάμε ότι από κάποιο αξίωμα πορευόμαστε.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από την αρχή.
Η απάντηση στο ερώτημα ποιος υπήρξε πρώτα, η κότα ή το αυγό είναι ότι η φύση δεν ενδιαφέρεται για το χρόνο, η δρώσα μνήμη δέχεται την ύπαρξη της κότας και του αυγού.
Παρελθόν και μέλλον είναι ένα εύρημα για να μας ανακουφίσει από την αδυναμία μας να υπάρχουμε κάθε φορά καινούριοι, περίεργοι, ζωντανοί.
Σέβομαι την ινσουλίνη και το ζάχαρο αλλά δεν φιλοδοξώ να φτάσω στην αθανασία.
Μ’ αρέσει να έχω τέλος αρκεί να φτάσω σε αυτό ζωντανός!
Τι να την κάνεις 2G μνήμη αν δεν έχεις σκληρό να πάρεις;
Ποιός είπε ότι δεν έχω σκληρό, απλά δεν κρατάω ημερολόγιο όταν εισάγω δεδομένα.
Είναι σαν να υπήρχαν πάντα.
Το μονοπάτι της ύπαρξης έχει παράξενα μαθηματικά, έχει ασυνέχειες, δεν καταλαβαίνει από γραμμικότητες, έχει κρίσιμα στάσιμα και ρευστές συναρτήσεις.
Έχει καμπυλότητες που δεν χαρακτηρίζονται κυρτές ή κοίλες και δεν δίνει σημασία στο πεπερασμένο ή το άπειρο γιατι απλά έτσι είναι!
Από το να το χειραγωγούμε, να το ακρωτηριάζουμε και να το ξεραίνουμε για να το αγγίξουμε καλύτερα να προσπαθούμε να το καταλάβουμε έτσι απλά και τότε δεν θα το καταλάβουμε αλλά θα είμαστε το μονοπάτι της ύπαρξης!!!



Χάρης Αρώνης

Σχεδιάζοντας τα σχολεία του 21ου αιώνα

Εμπνευσμένος από τον ελληνικό τρόπο αλλά και από τον Picasso, o αρχιτέκτονας Randall Fielding μας ξεναγεί στο κτήριο που σχεδίασε για να στεγάσει ένα σχολείο και ένα ερευνητικό ίδρυμα.

Βασική αναφορά του είναι έρευνες που έχουν γίνει τις τελευταίες δεκαετίες στον τομέα του εγκεφάλου και οι οποίες εστιάζουν στον σημαντικό ρόλο που παίζει το περιβάλλον ως προς την μάθηση.
Τα τέσσερα βασικά συμπεράσματα που προέκυψαν από αυτές τις έρευνες, όπως ο ίδιος αναφέρει και τα οποία έχει πάρει υπόψη του στον σχεδιασμό του κτηρίου, είναι τα εξής:

1. Ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος είναι η ασφάλεια. Είναι σημαντικό δηλαδή το να νιώθουν οι μαθητές άνετοι και ασφαλείς στον χώρο του σχολείου.

2. Το δεύτερο σημαντικό σημείο είναι ότι ένα περιβάλλον πλούσιο σε ερεθίσματα, προωθεί την μάθηση.

3. Σε αναλογία με την βιολογία και την θεωρία των κυττάρων, όπου κάθε κύτταρο έχει ένα περίβλημα που μπορεί να ανοίγει για να πάρει θρεπτικά συστατικά και να ενωθεί με το περιβάλλον του, στον σχολικό χώρο πρέπει να οριοθετούνται ομάδες μαθητών, έχοντας όμως τη δυνατότητα να συγχωνεύονται με άλλες ομάδες κατά περίπτωση.

4. Τέλος, το τέταρτο σημείο αναφέρεται στο ότι το μαθησιακό περιβάλλον πρέπει να είναι πραγματικά σαν τον κόσμο. Δηλαδή δεν πρέπει να μιλάμε για τη ζωή αλλά να ζούμε τη πραγματικότητα. Έτσι, δουλειά, μάθηση, ζωή και παιχνίδι συγχωνεύονται και όλα γίνονται το ίδιο πράγμα.

Τα πολύ βασικά αυτά σημεία έχουν αγνοηθεί κατά τον σχεδιασμό του 95% των σχολείων.

Το κτήριο που περιγράφει περιλαμβάνει ένα σχολείο και ένα εκπαιδευτικό ερευνητικό ίδρυμα που συνδέονται με έναν κυματοειδή διάδρομο. Στοιχεία που βλέπουμε είναι:

• τοίχοι μεγάλοι γυάλινοι

• καφέ με κουζίνα όπου τα παιδιά θα μπορούν να μαθαίνουν μαγειρική

• τραπεζάκια στον μεγάλο φωτεινό διάδρομο για το πρωϊνό τους

• αμφιθεατρική αίθουσα προβολών και ίσως άλλων εκδηλώσεων που δεν έχει σταθερά καθίσματα αλλά καρέκλες που τα παιδιά μπορούν να τις τοποθετούν οπουδήποτε και να κάθονται ‘ανεπίσημα, όπως αρέσει στους έφηβους’

• γυάλινοι ενδιάμεσοι τοίχοι που μπορούν να ανεβαίνουν για να μεγαλώνει ο χώρος

• ομάδες 3-5 μαθητών με τα laptops τους γύρω από τραπεζάκια

• άλλη ομάδα 6-7 μαθητών με τα laptops και βιβλία στα πόδια τους να κάθονται αναπαυτικά σε καναπέδες γύρω από ένα τραπεζάκι - και η καθηγήτρια μαζί τους – και να μελετάνε

• η καθηγήτια που λέει ότι της αρέσει η ελευθερία που έχει να κάνει κάτι τέτοιο, παρόλο που μερικές φορές είναι δύσκολο να μην τους έχεις όλους μπροστά σου και να τους βρίσκεις όταν θέλεις

• στούντιο ηχογράφησης μουσικής και στούντιο ανάλυσης και παραγωγής ήχου με γκράφιτι στους τοίχους όπου παιδιά ερχονται σε επαφή μεταξύ τους κάνοντας κάτι που τους ενδιαφέρει και παράγοντας εν τέλει μουσική

Ο Fielding πιστεύει ότι το σχολικό περιβάλλον είναι ένα δεύτερο ‘αναλυτικό πρόγραμμα’. Μπορεί να ενεργοποιεί τις αισθήσεις και είναι σαν να προμηθεύει τον εγκέφαλο με οξυγόνο. Πολλή από τη δουλειά της αρχιτεκτονικής ομάδας, στην οποία ανήκει ο Fielding αφορά σχολικά περιβάλλοντα όπου οι μαθητές θα βρίσκουν τις δικές τους ομάδες και θα καθορίζουν οι ίδιοι τι έχουν ανάγκη.
Το κλασσικό σχολείο με τα θρανία και τι έδρες κ.λ.π. φαίνεται ότι λειτουργεί καλά για το 20% των ανθρώπων, τους καλούς μαθητές από ακρόαση, αλλά όχι για το άλλο 80% που θέλει να συνδυάζει κι άλλα πράγματα.
Μαθαίνουμε περισσότερο εκεί όπου η μάθηση είναι αληθινή, κάνοντας πράγματα, εμπλεκόμενοι με διάφορα. Έτσι ο καθηγητής των κοινωνικών σπουδων, των μαθηματικών και της γλώσσας δουλεύουν μαζί σε projects. Και οι μαθητές σε ομάδες αναπτύσσουν ικανότητες επικοινωνίας ενώ επικοινωνούν κατ’ ιδίαν με τους δάσκαλους για να εξασφαλιστεί ότι οι εργασίες τους ικανοποιούν ορισμένα κριτήρια και ότι μαθαίνουν.
Το 70 χτίζανε τα σχολεία με παράθυρα ψηλά για να μην βλέπουν οι μαθητές έξω και διασπάται η προσοχή τους. Τώρα, λέει, ας κάνουμε τα παράθυρα μέχρι κάτω στο πάτωμα ώστε οι μαθητές να είναι πλήρως συνδεδεμένοι με το εξωτερικό περιβάλλον.

Κλείνοντας, ο Fielding αναφέρει ότι οι ΗΠΑ έχουν πια το μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας των τελευταίων 30 χρόνων. Χάθηκαν 600000 δουλειές τον Ιανουάριο. Το να δουλεύεις στη βιομηχανία δεν είναι πια το καλύτερο είδος δουλειάς στην οποία θα έχεις επιτυχία. Τον 21ο αιώνα απαιτούνται πολλές, διαφορετικές ικανότητες. Έτσι ένα πλούσιο σε εμπειρίες και ασφαλές περιβάλλον μας βοηθάει να βρούμε το δικό μας ‘πάθος’. Αυτό, είναι κάτι πραγματικά κρίσιμο για την επιτυχία.

Πραγματικότητα;

Χαϊδεύω την πένα μου
κι αφήνω το λευκό χαρτί
να κουαλάει όλς τις σκέψεις
όπως το λευκό φως κουβαλάει
όλες τις συχνότητες του ορατού φωτός.
Το μάτι αντιλαμβάνεται
από 700 nm (R) μέχρι 400 nm (V). (ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες)
Αυτό το ανθρώπινο χαρακτηριστικό
δεν αποκλείει από την αντικειμενική
πραγματικότητα την ύπαρξη των IR, UV,
χ, γ. (ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες).
Στην ψυχολογία το (UHF, microwaves, IR) το ονόμασαν
υποσυνείδητο, το (UV, x, γ) ασυνείδητο και
το ορατό εγώ.
Στη γλώσσα το ορατό είναι η κοινωνικο-
oικονομική πραγματικότητα το (UHF, mw, IR)
είναι ο υποκειμενικός παράγοντας και
το (UV, x, γ) η επανάσταση.
Για να κατανοήσουμε την πραγματικότητα
πρέπει να αφήσουμε το λευκό χαρτί
να γράφει όλες τις μέχρι τώρα σκέψεις
μόνο του.
Να ακούμε το χειροκρότημα του
μονόχειρα (Laotsu).
Πραγματικότητα ονομάζουμε την επεξεργασία
των δεδομένων των αισθήσεών μας (ορατό φως).
Διευρημένη πραγματικότητα είναι το όριο
των αισθήσεων μέσω των επιστημονικών
οργάνων και των μαθηματικών υποθέσεων.
Πραγματικότητα είναι και η θεωρία των υπερχορδών, η θεωρία του χάους, οι παράξενοι ελκυστές, οι μαύρες τρύπες.
Σύμπαν είναι μια σφαίρα με ακτίνα τη σημερινή μας δυνατότητα κατανόησης ενός πλήθους διαστάσεων, με το χρόνο να παίζει παιγνίδια, και τις κρίσιμες καταστάσεις των συστημάτων που γεννάνε εκδοχές, για να προκύψει τυχαία μια και να χαθούν οι υπόλοιπες σαν να μην υπήρξαν ποτέ.
Όταν η πραγματικότητα του μέσου ανθρώπου φτάσει την πραγματικότητα που περιγράφω, οι επαναστάσεις θα είναι ένα παιγνίδι σκακιού.
Τότε ο παντοδύναμος παγκόσμιος καπιταλισμός θα είναι ένα πρωτόγονο παιγνίδι ανεπιθύμητης ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Ένα σαπισμένο μωρό που κάποιος πρέπει να θάψει, να το κάψει και να σκορπίσει τις στάχτες του στους πέντε ανέμους.
Μπορούμε να ζήσουμε χωρίς καπιταλισμό, ας αφήσουμε το λευκό χαρτί να μας μιλάει.

Χάρης Αρώνης
 

Ο σχολικός χώρος και η αυταρχική εκπαίδευση

  Ζώντας καθημερινά επί χρόνια πολλά σε χώρους σχολείων, έρχεται κάποτε η στιγμή που αρχίζεις και αναρωτιέσαι τι είναι όλο αυτό γύρω σου; Αν αμφισβητήσεις λίγο τη δεδομένη κατανομή του χώρου και τις σχετικές με αυτόν δεδομένες λειτουργίες αρχίζεις να βλέπεις τα πράγματα αλλιώς. Κι αν πέσεις πάνω σε κάποια σχετικά θεωρητικά κείμενα τότε τα βλέπεις πολύ αλλιώς...

 Πάνω σ’ αυτόν τον προβληματισμό που αφορά την καθημερινή λειτουργία ενός σχολείου αναφέρονται πιο κάτω κάποια σε ‘ελεύθερη απόδοση’ αποσπάσματα από ένα κείμενο σχετικό με τον ‘Σχολικό χώρο και την αυταρχική εκπαίδευση’ του Γ. Μαυρογιώργου (‘Κριτική Παιδαγωγική και Εκπαιδευτική Πράξη’, Gutenberg, Αθήνα, 2000)

 ...................................................................................................................

  
Από την εποχή της καθιέρωσης των σχολικών κτηρίων, βασικό μέλημα ήταν η εξυπηρέτηση πρακτικών θεμάτων όπως η στέγαση. Γι αυτό το λόγο και προτάθηκε το ‘ουδέτερο’ κτήριο. Όμως τα ίδια τα πρακτικά θέματα δεν είναι ουδέτερα. Σχετίζονται με τις ανάγκες κάλυψης ενός τύπου διδασκαλίας σε μια συγκεκριμένη κοινωνία. Έτσι και τα σχολικά κτήρια δεν μπορεί να είναι ουδέτερα, αλλά πρέπει να μπορούν να καλύπτουν τις συγκεκριμένες αυτές ανάγκες. Ένας άλλος λόγος για τον οποίο ο σχολικός χώρος δεν μπορεί να είναι ουδέτερος είναι ότι τον χώρο αυτό τον χρησιμοποιούν άτομα που αλληλεπιδρούν καθημερινά και διαμορφώνουν ένα ‘χωρο-κοινωνικό’ σύνολο.

 Εν ολίγοις, η μορφή των σχολικών κτηρίων όπως και η κατανομή και η χρήση του σχολικού χώρου αποτελούν άμεση αντανάκλαση της κοινωνικής οργάνωσης που επικρατεί έξω από το σχολείο.

 Μια βασική έννοια της θεωρίας είναι ο έλεγχος του σχολικού χώρου. Αυτός, νομιμοποιείται με τη διεκπεραίωση της καθημερινής εκπαιδευτικής διαδικασίας. Έτσι ο έλεγχος είναι σιωπηρός, συγκαλυμένος και αποτελεσματικός για τη διασφάλιση της ‘τάξης’.

 Ο σχολικός λοιπόν χώρος αποτελεί στοιχείο του παραπρογράμματος (βλ. άτυπη λειτουργία του σχολείου). ‘Με τη χρήση και την κατανομή δηλαδή του χώρου έχουμε ένα είδος ‘αόρατης’ παιδαγωγικής που κατευθύνει τους μαθητές σε μια σειρά πρακτικών δραστηριοτήτων που δεν είναι μέρος του επίσημου προγράμματος’.

 Η αντίδραση και η διαμαρτυρία για τον αυστηρό, απάνθρωπο, ψυχρό και μονότονο χαρακτήρα των σχολικών χώρων που αποτελούν το πλαίσιο μιας αυταρχικής εκπαίδευσης, οδήγησε στη δημιουργία μιας άλλης τάσης που άρχισε να απαγκιστρώνεται από την θεωρία του ουδέτερου σχολικού χώρου. Βασική ιδέα της ήταν ότι ο σχολικός χώρος πρέπει να πάψει να αποτελεί το κέλυφος ή το αυστηρό περιβαλλοντικό σκηνικό και να μετασχηματιστεί σε ένα ευέλικτο πλαίσιο για την προσφορά περιβαλλοντικών και επικοινωνιακών υπηρεσιών που να διευκολύνουν τη μάθηση.

 Όλα αυτά ισχύουν και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό και για τα ελληνικά σχολικά κτήρια. Στη χώρα μας για χρόνια, το κύριο πρόβλημα ήταν η επάρκεια σχολικών χώρων και όχι ο σχεδιασμός τους. Τα σχολεία έτσι σχεδιάζονταν με πρότυπα σχολικής αρχιτεκτονικής του 1930.

  

Πιο κάτω αναφέρονται επιγραμματικά ορισμένα αποτελέσματα από την μελέτη των σχολικών κτηρίων.

 Μερικά χαρακτηριστικά των σχολικών κτηρίων 

• ορθογώνια σχήματα
• ξηρότητα
• μονοτονία
• κρύα και συμπαγή κτήρια
• ίσιοι διάδρομοι
• αίθουσες διδασκαλίας με τα θρανία, τον πίνακα και την έδρα
• χαλικοστρωμένη αυλή (τώρα πια τσιμενταρισμένη)
• λίγα λουλούδια
• γκρίζα και μουντά χρώματα
• μεγάλη σιδερένια είσοδος
• περίφραξη με ψηλούς τοίχους ή κάγκελα που απομονώνει τον χώρο από το εξωσχολικό περιβάλλον και καθιστά εύκολο τον εγκλεισμό και την άγρυπνη επιτήρηση των μαθητών.

 Ο σχολικός χώρος 

•  Υπάρχουν ευδιάκριτες περιοχές (αίθουσες, γραφεία, διάδρομοι κ.λ.π.) που υποτίθεται ότι είναι ανοιχτά για όλους, στα οποία όμως το διδακτικό προσωπικό έχει κυριαρχικά δικαιώματα.
• Άνιση κατανομή του χώρου. Οι πολλοί μαθητές έχουν στη διάθεσή τους πολύ λιγότερο χώρο από τους εκπαιδευτικούς. Οι διευθυντές έχουν το δικό τους γραφείο. Ιεραρχική διάκριση.
• Κεντρική θέση για το γραφείο του διευθυντή, έτσι ώστε να ελέγχει τον χώρο
• Οι αίθουσες διδασκαλίας είναι στη σειρά συνήθως κατά μήκος ενός στενού διαδρόμου.
• Η αίθουσα τελετών είναι κλειστή και χρησιμοποιείται για τις εθνικές και άλλες γιορτές.
• Χωριστές τουαλέτες για τους μαθητές, οι οποίοι δεν μπορούν να έχουν ‘δικούς’ τους ούτε τους τοίχους από τις τουαλέτες.
• Οι διάδρομοι και η αυλή που υποτίθεται ότι ανήκουν στους μαθητές υπόκεινται σε διαρκή και αυστηρή επιτήρηση.

 Η αίθουσα διδασκαλίας 

•  Θρανίο: σύμβολο της υποταγής του μαθητή στις εντολές του δασκάλου. Ένα έπιπλο σχεδιασμένο για πολύ περιορισμένη δραστηριότητα και συμπεριφορά, το οποίο δεν επιτρέπει ούτε τη σωματική ούτε την ψυχολογική φυγή (μόνη διέξοδος το ‘γράψιμο’ πάνω στα θρανία)
• Έδρα: σύμβολο αυταρχικής κυριαρχίας του δασκάλου. Τοποθετημένη συχνά σε ειδικό βάθρο, δίπλα στον πίνακα, κοντά στην πόρτα ώστε να ελέγχεται η είσοδος και η έξοδος.
• Σχήμα: ορθογώνια παραλληλόγραμμη αίθουσα, παράλληλλες σειρές θρανίων που διευκολύνουν την πειθαρχία. Οι μαθητές είναι υποχρεωτικά προσαντολισμένοι προς την έδρα.
• Τον τελικό λόγο για την θέση των μαθητών μέσα στην τάξη την έχει ο δάσκαλος γιατί αυτός ‘έχει και την τελική ευθύνη’.

 Η μετακίνηση 

•  Αυστηρά προσδιορισμένη από το ωρολόγιο πρόγραμμα.
• Η είσοδος και η έξοδος από τον σχολικό χώρο ελέγχεται αυστηρά, συχνά με αλυσίδες στην πόρτα!
• Η είσοδος και η έξοδος από την αίθουσα διδασκαλίας ελέγχεται ακόμα πιο αποτελεσματικά. Το ίδιο ισχύει και για τους άλλους χώρους.
• Μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας ελέγχεται η κίνηση των μαθητών η οποία επιτρέπεται μόνο με άδεια. Οι μόνες κινήσεις που επιτρέπονται είναι αυτές που δηλώνουν υπακοή, όπως το σήκωμα του χεριού.
• Αντίθετα, ο δάσκαλός έχει το δικαίωμα να κινείται προς όλες τις κατευθύνσεις καταλαμβάνοντας πολλαπλάσιο χώρο. Η ‘παιδαγωγική άποψη’ ότι η αυτή η κίνηση σπάει την μονοτονία, νομιμοποιεί την παντοδυναμία του δασκάλου, τουλάχιστον σ’ αυτό το επίπεδο.

  Έτσι, ‘ο δάσκαλος προβάλλεται ως κεντρική φιγούρα ενός «πύργου ελέγχου» που ρυθμίζει εξουσιαστικά και την κίνηση και το ρυθμό της σχολικής ζωής’.

  

Η διακόσμηση

Το πνεύμα αυταρχισμού που κυριαρχεί στον σχολικό χώρο συμπληρώνεται με το αυταρχικό περιεχόμενο της σχολικής διακόσμησης, η οποία ‘υπηρετεί την υπόθεση της διαμόρφωσης των μαθητών σε κοινωνικά πρότυπα συμπεριφοράς που προσδιορίζεται από σχέσεις άκαμπτης ιεραρχικής διάκρισης και υποταγής του κατώτερου στον ανώτερο’.  

•  Ιδεολογία της Ελληνοχριστιανικής αγωγής: εικόνα του Χριστού πάνω από τον πίνακα ακριβώς στο κέντρο του.
• Παροιμίες και ρητά σχετικά με αρετές, σεβασμό κ.λ.π.

Είναι πια αποδεκτό, ότι ο σχολικός χώρος δεν είναι θέμα απλής γεωμετρίας ή απλής και ουδέτερης διευθέτησης για τη στέγαση της διδασκαλίας. Ο χώρος του σχολείου παίρνει κοινωνικό περιεχόμενο που είναι άμεση αντανάκλαση των σχέσεων που χαρακτηρίζουν την οργάνωση της κοινωνίας.

 Παρόλα αυτά, συμβαίνει η μορφή που παίρνει το σχολικό κτήριο να μη συμβαδίζει πάντα με τους όρους χρήσης. Κι αυτό παραδόξως, δεν σημαίνει ότι η καθημερινή διαδικασία γίνεται λιγότερο αντιαυταρχική από όσο το κτήριο δηλώνει, αλλά το αντίστροφο: τα τελευταία χρόνια η αρχιτεκτονική των σχολικών κτηρίων παρουσιάζει περισσότερα στοιχεία αντιαυταρχισμού από όσα διατηρεί η καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία !. Πράγμα που σημαίνει ότι η τελευταία αποδεικνύεται ιδιαίτερης ‘αντοχής’, ακόμη και μεγαλύτερης από το μπετόν των κτηρίων (δικό μου σχόλιο).

  

Ποιές είναι οι συνέπειες εν ολίγοις;

 Με την επίκληση ‘λειτουργικών και πρακτικών αναγκών’ και ευθυνών, το εκπαιδευτικό μας σύστημα νομιμοποιεί την προβολή του πρότυπου του πολίτη που υπακούει, υποτάσσεται και εκτελεί τις εντολές αυτών που εξουσιάζουν.

 Μπορεί το σχολείο να παρουσιάζεται ως πολιτικά ουδέτερο με την απαγόρευση των πολιτικών ‘συζητήσεων’, όμως μεροληπτεί συγκελυμμένα υπέρ των πολιτικών αντιλήψεων και πολιτικών στάσεων που ευνοούν μια συντηρητική ιδεολογία. Οι μαθητές κοινωνικοποιούνται πολιτικά μέσα σε ένα πλαίσιο που τους εγχαράσσει πολιτικές και κοινωνικές προδιαθέσεις και στάσεις που ευνοούν τη διατήρηση του κοινωνικοπολιτικού συστήματος.

 Ο χαρακτηρισμός του σχολικού χώρου ως φυλακή μπορεί να είναι παρατραβηγμένος, όμως αναπόφευκτα έρχεται στο μυαλό όταν σκεφτεί κανείς το ‘σωφρονιστικό’ χαρακτήρα που έχουν οι καθημερινές διαδικασίες που λαμβάνουν χώρα σε ένα σχολείο. Και το θέμα είναι ότι όλα τα παραπάνω θεωρούνται πια αυτονόητα σχεδόν για όλους, είτε εργάζονται στο σχολείο είτε όχι.

..................................................................................................................

 Ίσως τελικά η συμπεριφορά των απείθαρχων μαθητών που παρατηρούμε καθε μέρα σε διάφορες στιγμές και χώρους του σχολείου, να μην είναι παρά μια ‘διαδικασία αλληλεπίδρασης’, όπως λέει ο Μαυρογιώργος, η οποία συμβαίνει μέσα σε ένα αυταρχικό πλαίσιο λειτουργίας, αφορά έναν κανονισμό λειτουργίας για τον οποίο οι μαθητές δεν έχουν λόγο και η οποία όμως τελικά οδηγεί σε εξίσου συντηρητικές πρακτικές: στην νοοτροπία ότι ‘αποφεύγουμε ό,τι μπορούμε’ αντί του ‘συμμετέχουμε σε μια από κοινού αποφασισμένη δραστηριότητα’.

Τελικά...

 ‘Το μάθημα της διάθεσης του σχολικού χώρου με δημοκρατικά κριτήρια και όρους είναι ένα σημαντικό μάθημα που δεν έχει γίνει ποτέ στους μαθητές’.

Γ. Παπαγεωργάκη